اعتیاد اینترنتی

اینترنت از اتصال و ارتباط شبکه­ها و رایانه­ها با یکدیگر از طریق خطوط مخابراتی نظیر تلفن، آنتن های ماهواره­ای، کابل­های فیبر نوری و ... حاصل می­شود(ابراهیمی، 1380: 26). با گسترش روز افزون اینترنت و توسعه همه جانبه امکانات آن امروزه ما در دنیایی که به شدت تحت تأثیر تواناییها و امکانات آن قرار دارد، قرار داریم. امکاناتی که به ما توانایی ارتباطی وسیع­تر در همه ابعاد و جنبه­های مورد نیاز زندگی­مان را می­دهد. انقلاب اطلاعاتی به قول کاستلز (2000) با انقلاب تکنولوژیکی و گسترش اینترنت در دهه هفتاد و در دره سیلیکون اتفاق افتاد(بل، 2001: 73). در حقیقت اینترنت فضایی مجازی و بسیار گسترده است که استفاده از آن روز به روز در حال افزایش است.

   اینترنت به عنوان راهی برای برقراری ارتباطات و تبادل اطلاعات به انسان اجازه می­دهد که فرهنگ­ سرزمین­های مختلف را کشف کند، یا اینکه با تمام افراد دنیا ارتباط داشته باشد. با وجود این که ممکن است ویژگی­های جذابی برای اینترنت وجود داشته باشد، جای تعجبی ندارد که افراد به آن معتاد شوند(پاولی[1]، 2002: 215). اعتیاد به اینترنت با عناوین متفاوتی از قبیل وابستگی رفتاری به اینترنت، استفاده مرضی از اینترنت، استفاده مشکل زا از اینترنت، سوء استفاده از اینترنت، کاربرد غیر سازشی و اختلال به اینترنت معرفی می­شود(گندمی، 1389: 19). به طور کلی این اختلال را می­توان به عنوان استفاده از اینترنت که بتواند مشکلات روان شناختی، اجتماعی، خانوادگی یا شغلی در زندگی فرد ایجاد کند، تعریف کرد. رایج ترین اصطلاح اعتیاد به اینترنت است که نوعی وابستگی رفتاری به اینترنت ایجاد می­کند. اگر چه مفاهیمی مانند اعتیاد به تکنولوژی یا رایانه را شاتون[2] در سال 1991 بررسی نمود، ولی اعتیاد به اینترنت اصطلاحی است که چند سال بعد ایوان گلدبرگ[3](1994)، اورلی[4] (1996)، گریفیتز[5](1997) و یانگ[6](1996، 1998) رواج دادند (شجاعی، 1387: 100). 

 اعتیاد به اینترنت توسط ایوان گلدبرگ(1994) برای استفاده اجباری از اینترنت به کار رفت(بلاک[7]، 2008: 187). او اعتیاد به اینترنت را «به عنوان یک الگوی ناسازگار استفاده از اینترنت که منجر به آسیب یا آشفتگی معنادار بالینی می­شود، توصیف کرد»(جاوید و کامران پور، 1387: 623). گریفتز(1998) معتقد است که اختلال اعتیاد به اینترنت ممکن است از یک یا چند جنبه اینترنت مانند: تایپ کردن، نبودن رابطه رویاروی و خلاقیت­های اجتماعی ناشی شود. وی معتقد است که اعتیاد به اینترنت یک اعتیاد رفتاری است که دارای اجزای زیر می­باشد:

1- برجستگی[8]: زمانی رخ می­دهد که فعالیت معینی مهمترین فعالیت زندگی یک شخص می­شود و بر تفکر، احساس و رفتار فرد تسلط دارد؛

2- تغییر خلق[9]: فرد در یک حالت آرام بخش یا تخدیر کننده قرار دارد؛

3- تحمل[10]: در آن نیاز به فعالیت گسترده و روز افزونی برای رسیدن به همان ثبات قبلی است؛

4- نشانه­های کناره گیری[11]: حالت یا اثرات فیزیکی ناخوشایندی است که وقتی فعالیت ادامه نمی­یابد در فرد دیده می­شود؛

5- تعارض[12]: تعارض شامل بین شخصی (این حالت شامل بوجود آمدن تعارض بین معتاد و افرادی است که با وی سروکار دارند، همچون اعضای خانواده و دوستان) و تعارض درون فردی (در درون فرد) که در ارتباط با یک فعالیت معین وجود دارد؛

6- بازگشت[13]: شامل تمایل برای تکرار حالت­­های قبلی فعالیت معین است که در موارد شدید سالها بعد از کنترل رفتار دوباره عود می­کند(امیدوار و صارمی، 1381: 16).

   اورزاک[14] (1999) اعتیاد به اینترنت را به عنوان یک اختلال در نظر می­گیرد، نوعی اختلال که مردمی که رابطه صفحۀ رایانه را جذاب­تر از واقعیت زندگی روزمره می­بینند، از آن رنج می­برند. اورزاک (1991) وابستگی به اینترنت را به عنوان یک مشکل روانی دارای دو دسته علائم و نشانه ها می­داند: الف) نشانه­ها و علائم روانی مانند ناتوانی در متوقف کردن فعالیت و یا احساس رضامندی در استفاده و یا مشکل در مدرسه و خانواده، ب) نشانه و علائم جسمانی پشت درد، سردرد، بی نظمی در غذا خوردن، اختلال در خواب(کراملی مقدم، حکمت دوست، 1385: 147).

   تحقیقاتی که اخیراً درباره اعتیاد به اینترنت صورت گرفته است چندین معیار برای اعتیاد به اینترنت بر شمرده­اند سه مورد از این معیارهای مهم عبارتند از: 1- هنگامی که شخص سعی می­کند از اینترنت خارج شود احساس بی قراری و بد خلقی می­کند، 2- از اینترنت برای فرار از مشکلات و یا کاستن از احساس نا امیدی، اضطراب و افسردگی استفاده می­شود، 3- کاربران اینترنت در مورد میزان و وسعت استفاده خود از اینترنت، به اعضای خانواده و یا دوستانش دروغ گفته و آن را کتمان می­کند(فرشباف، 1388: 8) 4- استفاده­ای که اثرات زیان آوری بر عملکرد فیزیکی، روانی، اقتصادی – اجتماعی و روابط خانوادگی و شخصی داشته باشد( امیدوار، 1381: 15) و نهایتاً شخص با وجود هزینه بالای استفاده از اینترنت مکرراً از آن استفاده می­کند.

   جامعه شناسان، روانشناسان و روان پزشکان تلاش­های زیادی را از جمله تبیین­های زیستی- پزشکی، روان پویایی، رفتاری، شناختی، شناختی – رفتاری و اجتماعی – فرهنگی در جهت تبیین اعتیاد به اینترنت انجام داده­اند. به عنوان مثال یانگ[15](1998) یکی متخصصان و محققان مسایل اینترنت، ریشه اعتیاد آور بودن اینترنت را به سه عامل گمنامی[16]، راحتی و آسودگی[17] و گریز[18] پیوند می­دهد. لیکن در تبیین اجتماعی – فرهنگی، اعتیاد با عوامل مختلفی چون جنسیت، سن، طبقه اقتصادی – اجتماعی، قومیت، مذهب و کشور تغییر می­کند. برخی از انواع اعتیاد در میان مردمی که دارای طبقات متنوعی هستند، رایج می­باشد؛ برای مثال نوشیدن الکل بیشتر در طبقات اجتماعی – اقتصادی میانه در آمریکای­ها و بومی­های ایرلند و در میان کاتولیک­ها رواج دارد. در مورد افراد معتاد به اینترنت هنوز تحقیقات کافی در دست نیست تا بتوان گفت که آیا طبقه خاصی برجسته­تر هستند یا نه. علاوه بر آن تاکنون تنوع زیادی در میان استفاده کنندگان اینترنت وجود نداشته تا بتوان به اظهار نظرهای قطعی پرداخت.

   در بعد پیامدی بر اساس پژوهش­های صورت گرفته، گسترش اینترنت مانند نوآوری­های دیگر، به ایجاد دگرگونی­هایی در جنبه­های مختلف زندگی انجامیده است و در کنار دست آوردهای انکار ناپذیر مثبت در زمینه­های گوناگون، پیامدهای نامطلوبی نیز به همراه داشته است. گریفیتز (1998) در پژوهشی که به منظور بررسی نقش اینترنت در حالت­های روانی افراد است نشان داد که اینترنت یکی از راه­های دانش اندوزی، آگاهی افزایی و برقراری ارتباط دوستی با دیگران است، اما چون اینترنت، انبوهی از اطلاعات مثبت و منفی را دارد، خطرهای بالقوه آن بویژه برای نسل جوان نگران کننده است(شجاعی، 1387: 90).

   کائو[19] و همکاران (2007)، کیم[20] و همکاران(2006)، و ین[21] و همکاران (2007) نشان داده­اند که میزان افسردگی، اضطراب، افکار خودکشی، بیش فعالی، هراس، ترس اجتماعی، پرخاشگری و خشونت و رفتارهای ضد اجتماعی در دانشجویانی که به اعتیاد به اینترنت دچارند، بیشتر است.

_________________________________________________

برچسب‌ها: اعتیاد اینترنتی, فضای مجازی, زندگی دوم, عوارض اعتیاد اینترنتی مطالعات فرهنگی...